بی اختیاری روده

بی اختیاری روده یعنی ناتوانی در کنترل روده. بی اختیاری روده در کودکان و بزرگسالان  در تمام سنین تاثیر گذار است. این بیماری مخصوصا در زنان و افراد مسن شایع تر است. علل بی اختیار روده عبارتست از:یبوست,آسیب به عضلات یا اعصاب مقعد و رکتوم,اسهال,مشکلات لگن است.درمان شامل تغییر در رژیم غذایی، دارو، آموزش روده، و یا عمل جراحی است.

به اختلال در کنترل دفع گاز یا مدفوع، بی اختیاری مدفوعی میگویند.خفیف ترین فرم آن از اختلال دفع خفیف در کنترل گاز شروع و در نهایت شدیدترین آن شامل عدم توانایی در دفع مدفوع سفت است. اما به دلیل احساس خجالت، بسیاری از افراد مبتلا به این مشکل، مراجعه نمیکنند.شیوع آن حدود12-14 درصد افراد جامعه است.

چه عواملی منجر به بی اختیاری مدفوعی میشود؟دلایل بسیاری وجود دارد اما یکی از شایع ترین علل، آسیب های حین زایمان است.این آسیب میتواند به عضلات کنترل کننده ی مقعدی یا اعصاب مربوط باشد. نکته ی مهم: میزانآسیب مقعدی حین زایمان طبیعی نسبت به زایمان سزارین اگرچه بیشتر دیدهمیشود اما میزان بی اختیاری مدفوعی در هر دو گروه بعد از چند سال مساوی است.اما به هیچ وجه توصیه نمیشود که یک خانم صرفا جهت پیشگیری از بی اختیاری مدفوعی، سزارین بشود.

از علل دیگر بی اختیاری مدفوعی آسیب های این ناحیه به دلیل تصادفات و نیز اعمال جراحی مقعدی مثل جراحی آبسه و فیستول و هموروئید و…است.نیز از عوامل دیگر، آسیب های نخاعی مثل جابجایی دیسک کمری و بیماری های عصبی مثل دیابت و ام اس و سکته های مغزی را میتوان نام برد.

افتادگی روده(پرولاپس) هم از عوامل دیگر ایجاد بی اختیاری مدفوعی است.اگر بی اختیاری با خونریزی از مقعد یا اسهال همراه است ممکن است نشانه ی بیماری التهابی روده(کولیت) تومور های روده یا پرولاپس روبه رو باشد.

علت بی اختیاری مدفوعی چطور تشخیص داده میشود؟بامشورت با متخصص کولورکتال و معاینه، ابتدا نوع و شدت بی اختیاری مدفوعی ومیزان تاثیر آن روی کیفیت زندگی شما، مورد بررسی قرار میگیرد.با گرفتن سوابق پزشکی توسط پزشک، بسیاری از علل بی اختیاری مدفوعی مشخص میشود. مثلا سابقه ی نحوه ی زایمان یک خانم بسیار مهم است.از جمله زایمان های متعدد، به دنیا آمدن نوزاد با وزن بالا، زایمان با وسیله(فورسپس) و ایجاد برش وسیع حین زایمان از عوامل خطر ساز است.با انجام معاینه دقیق ناحیه ی مقعد، پزشک به وضعیت عملکرد عصب و عضلات مقعدی پی میبرد.انجام سونوگرافی از داخل مقعد یکی از ابزار های بسیار مهم جهت تعیین نوع و میزان آسیب به عضلات مقعدی است.همچنین از ابزار دیگر تشخیص میتوان به مانومتری اشاره کرد.با این روش با اندازه گیری فشار داخل مقعد، عملکرد این عضلات بررسی میشود.با گرفتن نوار عصب مقعدی عملکرد این عصب تعیین میشود.

روش های درمان بی اختیاری مدفوعی:

1. تغییر رژیم غذایی
2. دارو های ایجادکننده یبوست
3. ورزش های تقویت کننده ی عضلات کف لگن
4. فیزیوتراپی
5. ترمیم جراحی عضلات توسط جراح کولورکتال
6. کاشت اسفنکر مقعدی مصنوعی
7. تحریک شبکه ی عصبی ساکرال
8. ایجاد مقعد جدید با استفاده از عضلات ناحیه ی باسن یا ران
9. ایجاد استومی

موارد خفیف بی اختیاری مقعدی اغلب با تغییر رژیم غذایی،استفاده از دارو های ایجاد کننده ی یبوست و نهایتا انجام فیزیوترپی های تخصصی عضلات مقعدی وکف لگن قابل کنترل است.اگر بیماری به دلیل اسهال های مکرر مبتلا به نشت مدفوع است(مثل انواع کولیت) با کنترل و درمان کولیت، بی اختیاری مدفوعی را نیز میتوان کنترل کرد. آسیب های عضلات مقعدی با عمل جراحی قابل درمان است.در موارد بسیار شدید که هیچ یک از موارد فوق موثر نباشد، میتوان از اسفنکتر مقعدی مصنوعی با استفاده از عضلات ران یا باسن کمک گرفت.در نهایت اگر هیچکدام از موارد فوق به دلیل آسیب شدید عصب یا عضله امکان پذیر نباشد با گذاشتن انتهای روده بزرگ به خارج شکم(استومی) میتوان به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کرد.

دکتر فخرالسادات انارکی